Woorden met de letter A in het Woordenboek

Woord	Betekenis
aachter	bw- na, Aachter dees twjee weesgegroetjes nog jin.
aachteraand	zn – achterwerk, ’n paardenbil. spr: Op d’aachteraand zitte.
	Als laatste aan de beurt zijn met gooien tijdens het kaartspelen, bv. rikken.
aachtere gaon	ww- W.C. gaan, Nor aachtere gaan.
aachterèènd	spr: zie stom zèn.
aachterjin	bw- binnenkort.
aachterom	spr: Eige ollek aachterom! Ga maar gewoon via de achterdeur! tegen bekende personen.
	spr: Aachterom is ’t kerremis.Niet via de voordeur, maar langs de achterdeur naar binnen.
aachterommeke	zn – plooi, uitlopende plooi, vleugel achter aan boerinnenmuts. boerinnenmuts. Oud.
aachteruit	zn – achtertuin, grond achter het huis. IJ ee dnne gèève n’aachteruit.
aachtoonzer	zn – brood, van acht ons. zie: fraanske.
aai poetje	spr. Aai poetje gezegde tijdens het strelen.
aaibaai	zn – vrouw, kordaat. Ety.: haai: barg.:geducht, haaien: baas spelen?, haaiebaai, heibei: kijfzieke vrouw.
aajlwoos	bw- geeuwhonger, onbestendig gevoel vlak voor etenstijd. ‘K voel m’n eige zwoo aailwoos.
aaltie(d)	bw – altijd, ook:. altèd, aaltaid.
aander	bw- daaropvolgend, ‘Taander jaar waar t’ie dwood. Het jaar daarop was hij dood.
aandje vekwoope	ww- presteren, een goede prestatie leveren. Jir agge da klaor èt, motte nog wèl ’n aandje ekwoope.
aandpèèrd	zn – linkse paard, van het span. zie: aarem. zie: roeipèèrd.Ver.: De menner zit altijd links op de bok en ment dus het linkse paard,
	dat heeft hij dus in de hand. Later zit ook het autostuur links.
aansvat	zn – handvat.
aareg	bn – jammer, erg. Da’s areg, z’ee tr gin areg in. Dat is jammer, ze heeft er geen erg in.
aarem aarem	spr: Alles op d’n aarem, niks in d’n daarem. Veel poeha, maar weinig te eten.
zèn aarem	spr: Harem is aareg, mar lomp! Is nog erger. Wat ben jij dom zeg.
aarom	bw – linksom, stuurcommando voor een paard. zie: tiekem. zie ottem. Ver.: aar of èèr.
	Hoe.: “hier” naar de voerman die links op de bok zit. Van een tweespan paarden is het linkse het arm- of handpaard.
aaremoeig weer	bw- zie: waoterkou.
aareve	ww-erven, aaref- orref-g’orreve. .
aarevel	bn – armvol, Een armvol hooi voor de paarden
aauw	zn – windhoos, zie: èggestèèrt.
af	bw- kruimelig, van ’t brood, daar het aangeslagen is. Oud.
	bw- onder, van de zon. De zon is af. De zon is onder. Oud
afapsele	ww- uitmaken, beredeneren, afspreken. Oud.
afbaddere	ww- aftuigen, iemand een pak slaag geven. Fr.: ba ttre: slaan. Eng.: battle: veldslag. Ned.: tafeltennisbatje: slaghoutje.
afbaokere	ww-aftellen, alvorens het spel te spelen, uitmaken wie hem is. Oud.
afbijkene	ww – afbakenen, Oud.
afblotte	ww- ontvellen, bv. van je hand of de kalk van de muur. Oud. Ety.: middned.: blot: bloot.
afbraok doên	ww- afbreuk doen, Oud.
afdoên	ww-plukken, van vruchten. Doe de gij de bwóntjes af?
affair	zn- zaak, Ik bemoei m’n eige meej die affair nie. Oud.
afgaon	spr: IJ gao nie afvur alf ellef en dan nog mar dun. Hij is erg gierg.
	ww- naar de wc gaan, Ik mot nwoodig af.
afkomme	ww- bezoeken, Ge kom nog wel ‘safeej ?
	ww- aanvoelen, Ik woor oe ajkomme. Ik merk wel waar je heen wilt. Oud.
	ww- wederkeren, IJ kom net van z’n waarek af.
aflaoie	ww-afgraven, b.v. van een weiland. Oud.
aflaot vediêne	spr: Oewe n’ aflaot vediêne. Een goed werk gedaan hebben.
aflappe	ww-klaarspelen, zonder veel zorg voltrekken. Oud.
aflèèges klaor zèn	bw- doodmoe zijn, bekaf.
aflèègesklaor	bw- bekaf, zie: tènne. zie: teutaon.
afneeme	ww- afnemen, het pakken van nog wat etenswaar, dat op tafel staat. Nim mar afwor, ’t staot ‘r vur ’t is oe van arte gegund.
	spr: IJ is goéd van afneeme. Hij eet erg veel.
afpitser	zn – persoon, gierigaard, iemand die overal op beknibbelt. zie: pitse. Oud.
afschiete	spr: IJ dènkt dat ie de vuggel ee d’afgeschoote. Hij denkt dat hij iets bijzonders heeft gedaan. Oud.
afsteek	bw- verschil, in ’t oog vallend contrast. Oud.
afsteeke	ww- platbranden, in brand steken. Ver.: samentrekking: afbranden en in brand steken.
afstjeene	ww-flink betalen, IJ moes afstjeene.
afstrije	ww-flink ontkennen,
afvoeiere	ww- afvoederen, het laatste voer van de dag geven aan boerderijdieren.
afwaai	zn – afgewaaid hout, Oud.
afzaone	ww- afromen, room afscheppen van verse melk.
afzètte	ww- urineren,
	ww-aandragen, Wor komde nou wir meej afzètte? Wat heb je nu weer bij je?
afzindere	ww- afvallen, van een boot. Meej da kwaoi weer, zinderde n’ie van de bwoot af. Oud. .
agoosie	zn – negotie, handelswaar
aist	bw – uitroep, om de hond aan te hitsen. Oud.
akdop	zn – haktol,
akkedeere	ww-samengaan, goed met iemand kunnen opschieten. ” Fr.: accorder: overeenstemmen.
akker in ’t zaod aksel	spr: D’rre n’akker in ’t zaod èmme. In verwachting zijn.
aksel	zn – zult, hoofdkaas, gemaakt van gekookt kopvlees en longen, daarna gemalen en opnieuw gekookt en geroerd.
akske	zn – werktuig, om te wieden. schreepeltje.
al sa!	bw- al zoo, wel! Oud.
alleej	bw-ga weg, Fr.: allez: gaat u weg.
	bw- toe, kom aan. Allee} da witte toch wèl?
alleej!	bw- stopwoordje, schiet op!.
	Alleejgao vort!
allefsegat	bw- slordig, te snel.
alleft	zn – helft, Oud.
allentjeene	bw – allerwege, overal. Oud.
alleperter	zn – persoon, alleskunner. Oud.
allereiligeblomme	zn – asters, Aster Dumosus en Alpellus. zie: baomesblomme.
alles ent alles	bw- alles tesamen, bij elkaar genomen. Oud.
alleve deur	spr: Da disserjintje van oover dalleve deur. Dat is een voorechtelijk kind.
allivel	bw- sowieso, evenwel, evenzo. Mjeer krijde nie, ’t is allivel goéd.
almeejal	bw- samengevat.
alteraosie	zn – opwinding, van: verrassing, verbazing, schrik, angst. IJ veschoot ammel van de (ver)alteraosie. Hij kreeg een kleur van opwinding.
	Fr.: altérer: doen verbleken.
alverliengs	bw- slordig.
alzeleeve	bn – zeer zeker, IJ is alzeleeve thuis. Hij is zeer zeker thuis. bn – hoogst-waarschijnlijk, Alzeleeve dat ie thuis is.
	Hoogstwaarschijnlijk is hij thuis. bw- altijd, Diejen bwoom eeter alzeleeve gestaon.
ambiesiebal	zn – zin, M’nne n’ambiesiebal is geklapt. Ik heb er geen zin meer in.
ammaol	zn – allemaal.
ammelslag	zn – schaapjes-wolken, ” Oud. Ver.: hamerslag.
ammetaant	bw- vervelend, naar, beroerd. Fr.: embêtant: vervelend.
ammezuur	zn – mondaanzetting, aan een instrument om te gaan blazen. Fr.: emboucher: de mond aanzetten, embouchure: de mond, de aanzetting.
ange	scoren, spr: IJ angt. Er is een doelpunt gescoord.
angijzer	zn – persoon, volhardend vervelend. Ver.: handvat aan een oude open schouw.
annek	spr: zie spulleke.
annekbroek	zn – vlaamse gaai, Garolus glandaris, kraaiachtige. Str.: (H)anne= algem. jongensnaam als vogelaanduiding zoals bv. Pietje voor kanaries,
	broek : drassig land, desondanks toch bosvogel.
aoker	zn – putemmer, Lat.: aquarium: watervat. Hoe.: koperen melkemmer.
aokermanneke	spr: Kom nie te dicht bij dieje putraand wor, aanders kom ’t aokermanneke oe aole.
	Waarschuwing tegen kinderen gezegd om niet te dicht bij de putrand te komen.
aol	zn – stang, ijzeren staaf, bevestigd aan een balk in de schouw, daaraan hangt de vuurketting met de moor.
aon	Oud. bw – naar, lk gaoi aon de mart.Fr.: à: naar.
	bn – vlakbij, IJ woont kort aan Ette.
aon ebbe	spr: IJ eeget wir aon. Hij heeft een slechte bui, hij is met het verkeerde been uit bed gestapt.
aon en bij zèn	spr: IJ is ooveral aon èn bij. Hij is lid van veel verenigingen.
aonrikkemedeere	ww – aanbevelen, Fr.: recommander: aanbevelen, aan-recommanderen met dubbele aanhef zoals op- telefoneren.
aonange	ww-bekeurd zijn, IJ ang t’r aan. Oud.
aonaole	ww- bijeenbrengen, verzamelen en thuisbrengen van kinderen, of boodschappen doen.
aonbelange	ww-aangaan, er belang bij hebben, er mee te maken te hebben.
aongaon	ww- bezoeken, kort bezoekje brengen, binnenwippen.
aongebraand	spr: ‘T riekt’r aongebraand. Het is daar niet pluis. ” Oud.
aonkljeene	ww- aankleden,
aonklwoote	ww- toenemen, met beetjes. Oud.
aonkomme	ww-bezoeken, op visite gaan. Ge mot nog mar ’s aonkomme.
aonkommende	bw- eerstvolgende, aanstaande bv. zondag.
aonouwe	ww- overhouden, als zuivere winst. Oud.
aonpeeze	ww- doorwerken, doorgaan met hard werken. Ety.: middned.: pese: zenuw.
aonplakbriêf	zn – affiche, Oud.
aonrije	ww-bezoeken, onderweg, als tussenstop iemand bezoeken.
Aonsbaareg de	toponiem, Haansberg. Stra.:Sinds 1267 Haneberge, genoemd naar de volksspelen: “hanengevechten” of het “hanenkappen
	die daar gehouden werden.
aonsjouwe	ww-aanmodderen.
aonstaon	ww-openstaan, op ’n kiertje. Laat de deur mar aanstaan. Laat de deur maar openstaan. Laat de deur maar op ’n kiertje staan.
aonsteeke	ww-aanleggen, beginnen. Oud,
aonstèèrte	ww-verlengen, kar langer maken.
aontaokele	ww-aankleden, zich opzichtig kleden.
aontuige	ww- aankleden, je beste kleren aandoen om bv. uit te gaan.
aonvliêger	zn – dwarskop, zie: eezelèèr. zie: pèèrdskoppe. Oud.
aonzèèger	zn – lijkbidder, persoon die belast was met het huis aan huis aankondigen van het overlijden van iemand uit de buurt en het tijdstip van de
	uitvaartdienst.
aor	spr: /n oew aor lwoope.Blootshoofds gaan. bv. Vrouwen in de kerk zonder hoedje of doekje op. spr: zie vaor.
aordmanneke	zn – kabouter, Oud.
aore	spr: lord’al? Ben je al gewend? b.v. na verhuizing.
	ww- scherpen, het haarfijn platslaan van een sikkel of zeis met haarhamer en spit.
	Middned.: haren: scherp zijn, “De wind haart”. Wetten. Ety.:haren scherpen, oud dui.: herb: scherp. Ned.: haren: scherpen
	door er met een hamertje op te slaan.
	ww- aarden, wennen.
aore trugaole	spr: Oew aore trugaole. Revanche nemen.
aoreg	bw- raar, Da’s n’n aorege! Dat is een rare!
	bw- vreemd, gek, niet verwacht. Da’s aoreg! Dat is gek!
aorgetuig	zn – gereedschap, hamer en aambeeld, speciaal gereedschap om al kloppend een sikkel of zeis te scherpen. aoraomer en aorpèn. zie: aore.
aorig	ww- harig, met veel haar.
	bn – aardig, ‘N aorig mèske.
	bw- redelijk, IJ is aorig op tijd.
aorigèd	zn – voldoening, plezier. IJ eet ‘r gin aorigèd aon.
aorigèdje	zn – kadootje, ‘N aorigèdje vur de kiendere. Een kleinigheidje voor de kinderen.
aorzak speule	ww- oneerlijk spelen.
aos	spr: zie slak. Al zèdde van d’n aos gedèkt en èdde nog zukke lange woore, rap zulde nwooit zèn. Gezegd tegen iemand die erg sloom of lui is.
aoverkiest	spr: zie grèèt.
aoverknieje	spel, met ineengeslagen bolle handen op je knie slaan, dit geeft een kort sissend geluid. Aover in oew knieé n’ebbe.
appetaanterik	persoon, lastpak, onhandig, vervelend, dom. Fr: embêtant: vervelend.
apprèènsie maoke	ww- opschieten, voortmaken. Fr.: appareiller: gereed maken.
april	zn – oprit, afrit, op- of aflopende weg tegen een dijk of berm. Hoe.: opril: opper-hil. Fr.:appareil: toestel, apparaat.
apsel	zn – haspel.
Archiepan	eig – Zwarte Piet, knecht van Sinterklaas. zie: Assiepan. Oud.
ardrijer	zn – wielrenner,
art èbbe	ww- hart hebben, IJ ee dart vur z’n waarek. Hij is zijn werk erg toegewijd.
arte n’in de wijk	spr: Oew arte in de wijk zètte. Er
artelijk	alvast rekening mee houden. bw- hartig,
artje slopt	spr: Z’n artje slop nog. Hij is nog niet goed wakker.
artjes	zn – erwtjes.
as a’k wit	bw- heel lang, Da duis staoter al zolang as a’k wit.
asje	zn – varkensbot, ook wervel van het varken. Oud.
asnogzwoo	bn – nogmaals, toevoeging om het voorgaande te benadrukken. IJ is zwoo grèèt asnogzoo. Hij is heel erg gretig.
	Hoe.: astertoe: toevoeging als vergroting.
asses	zn – hersenen.
assiebak	zn – asbak.
assiedèl	zn – slons, vies uitziend vrouwtje met een slonzige uitstraling.
Assiepan	eig – Zwarte Piet, de lieve Zwarte Piet.
ast mar uit is	spr: Ast nou mar uit is! Nu breekt mijn klomp!
astraansie	zn – verzekering, IJ ee d’n goeie braandastraansie. Fr.: sûr: zeker,. Eng.: sure: zeker.
astraant	bw- brutaal, zelfverzekerd, vrijpostig. Weij.: astrant, assurant. Fr.: assuré: stout, vrijmoedig.
aveseere	ww- voortmaken, opschieten. Fr.: avancer: verhaasten,bespoedigen.
avveseersteek	zn – grove breisteek die zowel veel wol als ruimte vraagt. zie: luiewijvesteek.