Woorden met een R in het woordenboek

Woorden	Betekenis
raake	zn – radje, Oud.
raampelesaant	Oud. zn – plaatsvervanger, rappelesaant, in militaire dienst i.p.v. een loteling, ook in andere beroepen.
	Fr.: remplacer: vervangen, replacer: weer op zijn plaats zetten. Eng.: to replace: terugplaatsen.
raauw	bw- rauw.
rabauw	zn – sterappel, rood. zie: radijsappel. Oud.
rabbat	spr: Da lig jimmel uit z’n rabbat. Dat ligt helemaal uit z’n voegen, uit elkaar. Middned.: rabbat: sponnmg.
radijsappel	zn – sterappel, rood. zie: rabauw. * Oud.
ram	spr: Meej ne ram zitte. ‘N tijdelijke inzinking doormaken.
rammelkast	zn – fiets, die erg oud is en zodoende rammelt.
raoje	ww- aanraden, raad geven.
raom	zn – aanloop, uithaal, IJ noom ne raom. Hij nam een aanloop.
raome	ww- huppelen, van jong vee in de wei. Oud.
	ww- uitslaan, op de schaats. Oud.
raovesbol	zn – ragebol.
rats	bw – rakelings, ‘Tgong ‘r rats nèèfenaf.
rattestèèrt	zn – vijl, rond, spits toelopend.
ratties	zn – hagedis, ook gezegd van salamander. Weij.: alleen in Etten, elders: aogedis, aggedis, akketis.
rèbbaank	zn – aanrecht, * Weij.: ree-bank: gereedmaken-bank, bereiden.
rècht toe	bw- meteen, direct.
rèchtendeur	bw – rechtdoor,
reegels	zn – ongesteld, Zee de reegels.
reegene	spr: ‘T stao te reegene. Het regent gestadig.
reek	zn – uitbetaling, na levering van gewassen.
reetikuuleke	zn – damestasje, Fr.: réticule:damestasje.
reis	bw- keer, Deeze reis doede nie meej. Deze keer mag je niet mee doen.
rèk	spr: De rèk zit in ’t brwood. Het brood is door de warmte pillerig geworden. * Oud.
reperateure	ww-repareren, Oud.
rèttereere	ww-druk rennen, druk heen en weer rennen.
richt	zn – richting, In de richt blijve. Of Uit de richt gaon.
riek	spr: zie kwaod zèn.
rieke, ruuke	ww- ruiken, riek, ruuk – ruukte, rook – gerooke.
r1ere	ww- bibberen, van kou, van spanning of koorts. Middned.: rideren: rillen, rideringe: koorst.
	Weij.: waarsch.: riden, ridderen: het berijden van het slachtoffer door een koortsmakende demon?
rifke	zn – klein gereedschap, Oud. Ned.: gerief.
rije	ww – opgewonden zijn. IJ rijtem goéd. Hij is behoorlijk op de kast gejaagd. spr: zie uifkaar.
	ww-schuiven, gaan. Meej oewe vienger onder ’n latje rije. Dieje doore rijd’oover m’nne vienger. Oud.
	ww-leggen, ‘N plwooike n’in ’t kljeed rije. Oud.
rijere	ww- langzaam rollen, ‘N zwaore last rijert op ronde oute wijer.
	Een zware last rijdt langzaam op ronde palen verder. Oud.
rijf	zn – hark, Weij.: oostnoors:
	hrifa: naar zich toerukken, hark, Lets: skripat: krassen, ingriffen.
rijgele	ww- bibberen, van spanning, van kou.
r1jve	spr: Da’s mar rijve. Dat is een klein karwei, daar ben ik zo mee klaar.
rinneweere	ww-stukmaken, Ned.: ruïneren.
ripgèèf	bw- netjes, voorlopig netjes.
rippelemèènt	zn – berisping, uitbrander, bestraffing. Fr.: reprimande: vermaning. terechtwijzing. reprimer: beteugelen.
ritse	zn – zie: litse.
rjeelèènd	zn – leidraad, om twee stokjes gerold, waarmee men rechte plantenrijen trekt over het land.
rjeep	zn – hoepel.
rjeepaoved	zn – vrijersavond, meestal woensdagavond. zie: durzaoge.
	Weij.: repen: bronstig
rjeepe	ww-snijden, van grove sneden van het brood.
	spel, hoepelen. Ver.: oorspr. gemaakt van ’n reep rond gebogen ijzer, later werd het de fietsvelg die met een stokje in de gleuf
	werd aangedreven. Ook deed men wie hem het verst kon gooien met een speciale worp waardoor de hoepel weer uit zichzelf terug kwam.
roefele	ww- flink inwrijven, met de handdoek. Oud.
roei	spr: IJ is boove de roei gegroeid.
	Hij is boven de maat uitgegroeid. Oud.
	zn – opp. maat, Ettense roede:
	zgn. korte of Rijnlandse roede:3,7 meter, Bui.: elders in de Baronie is deze maat 5,7 meter.
roeipèèrd	zn – rechtse paard, van het span. zie: tiekom, zie: aandpèèrd. Het rechtse paard loopt altijd rechts van de dissel, de roede.
roepe	ww-roepen, roep – roop – geroope.
roeper	spr: De roeper en de poeper oope n’ouwe. Zorgen voor voldoende consumptie en een goede stoelgang.
rogge	zn – blokje, bv. onder een tafelpoot geslagen. Oud.
rok	zn – reuk, geur. D’r zit nog ’n rokske n’aon. Oud.
rommetom	bw- rondom.
ronddrètse	ww- schooien, bedelen. Oud.
rondlwooper	zn – zwerver.
roofke	zn – wondkorstje, Eng.: roof: dak.
roozekraans	zn – avondwake, gebedsdienst tussen overlijden en begraven. Gaode vanaoved meej nor de roozekraans?
roozekraans bidde	zn – rozenkrans-gebed, het bidden van 3x vijf tientjes van de rozenkrans. De pottenoster.
roozenoedje bidde	zn- rozenkrans-gebed, het bidden van lx vijf tientjes van de rozenkrans. De pottenoster.
ros	bw – zode, Oud.
rousse	ww-te keer gaan, IJ rouster wèl dureene.
rouw	bw- ruw.
	spr: ‘Tee rouw gevroore. ‘T heeft plaatselijk licht gevroren, er is rijm ontstaan. Oud.
rouwe schoefel	zn – persoon, onbehouwen, ruw.
rouwenis	zn – grasruigte, lang gras met veel onkruid bv. aan de slootkant.
rouwraandjes	zn – vieze nagels, bij het zien ervan vroeg men. Zèddin de rouw?
rouwste	zn – ruwste, ‘Trouwste is eraf ‘T ergste is voorbij.
ruime	ww- schoonmaken, legen, ruimte maken, bv. een put rurmen.
ruive	ww- ruien, verharen. Ooze n’ond ruif toch zwoo, jil ’t kepèt zit onder daore Onze hond is verschrikkelijk in de rui, het vloerkleed zit vol haren.
Rukfènder	spr: zie eete.
rüsse, ruise	ww-wrijven, stevig, ruis – ruste, roos – geroose. Hoe.: ruidschen, ruischen: schurken, krauwen. Ver.: Het “ruisen” van de wind
	door de bomen en “afrossen” hebben ook min of meer met stevig wrijven te maken.
ruttebagge	zn – koolrapen, ronde witte voederbieten.
ruuk	zn – parfum, reukwater. Zee d’n fleske ruuk g’ad.
ruukspul	zn – doosje parfum, doosje met daarin een flesje eau de cologne.
ruuzing	zn – ruzie.
rwoodborreke	zn – roodborstje, Oud.
rwooi	spr: Zèmme n’ammel rwooi bloêd. Ze hebben ’t allemaal even graag.
Rwoome	spr: zie klokske.
rwooms zèn	spr: God rwooms zèn. Oud: èn die gin mellek nimt is prottestaant. Veel melk in de koffie willen. Ver.: veel melk
	of room in de koffie of thee willen. Niet gebezigd bij weinig of geen melk.